📌 Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümünden Prof. Dr. Mehmet Zengin hocamızın zeytin bahçelerinde gübreleme hakkında verdiği bilgileri aşağıya bırakıyoruz (Toprak analizi yaptıramayan üreticilerimiz için genel tavsiyeleri içerir).
Zeytin ağaçları derin, gevşek, geçirgen, koyu renkli, sıcak, nötr pH’lı, tuzsuz, az kireçli, organik maddece zengin ve tın veya siltli tın tekstürlü toprakları severler. 2 m’lik üst toprakta geçirimsiz katman veya durgun su olmamalıdır. Olursa ağaç ömrü kısalır. Fazla kirece dayanıklı olsa bile killi, ağır bünyeli, suyu tutan, çok fazla kireçli ve havasız topraklarda normal gelişemezler. Bu da verim ve kaliteyi çok düşürüp masrafı artıracağından bahçe kurulumu öncesinde toprak derinligi, taban suyunun yüzeye yakın olup olmaması, üst ve alt katmanların toprak özellikleri bilinmeli, ayrıca ilkbaharda son donlardan etkilenmemek için de bahçe yerinin topoğrafik yapısı (vadi çukuru, yamaç, ova, tepe üzeri vb.) göz önünde tutulmalıdır. Vadi tabanları don riski yüksek yerler olduğundan bahçe yerine uygun değildir.
Bunun yanında zeytinler bol güneş ışığı, hafif rutubetli hava ve rutubetli toprağı arzularlar. Doğru, ekonomik, kârlı ve çevreci bir gübreleme programı için, Kasımda taban gübrelemesi yapmadan 2 hafta önce bahçeyi iyi temsilen, izdüşümlerden 0-30 cm ve 30-60 cm’lik katmanlardan alınan toprak örneklerinin tam teşekküllü bir laboratuvardan bor besin elementi dahil tam toprak analiz sonuçları gereklidir.
Toprakta organik madde, azot, fosfor, potasyum, demir, çinko, mangan ve bor noksan ise; damla sulamalı bahçelerde, peryodisite göstermeden, her yıl 25 kg meyve veren gelişkin bir ağaç başına, tabana ve üste toplamda,
✔ 30-40 kg iyi yanmış ahır gübresi (veya o yoksa 6-8 kg leonardit),
✔ 1.000-1.200 g azot (N)
✔ 700-800 g fosfor (P2O5),
✔ 700-800 g potasyum (K2O),
✔ 40-50 g demir (Fe),
✔ 25-30 g çinko (Zn),
✔ 25-30 g mangan (Mn) ve
✔ 20-25 g bor (B) uygulanmalıdır.
NPK ihtiyacının dörtte biri kompoze gubre ile birlikte Kasımda izdüşüme, toprağa verilip hafifçe çapalanarak toprak altına karıştırılır. Doğrusu izdüşüme açılan çukur veya hendeklere topluca verip kapatmaktır. Ancak büyük bahçelerde bunu yapmak mümkün olamamaktadır. Taban gübresi için devletin teşvik kapsamında da olan 6.16.6+(10SO3)+20 OM+ME organomineral kompoze gübre uygun bir gübredir. Fosforun dörtte biri tabana kompoze gübre ile verileceğine göre, ağaç başına, izdüşüme, sonbaharda bu organomineral gübreden yaklaşık 1.5 kg serpilip çapalanmalıdır. Kalan NPK ile mikro besin elementleri ise Nisan, Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarındaki haftalık damla sulamalarla verilir.
Ön sulamalarda
✔ fosfor (MAP),
✔ hümik asit,
✔ demir (demir şelat veya demir sülfat),
✔ çinko (çinko şelat veya çinko sülfat),
✔ mangan (mangan şelat veya mangan sülfat) ve
✔ bor (Etidot-67),
✔ sonra da azot (AN-33 veya UAN-32) ve
✔ potasyum (potasyum sülfat) sıralanır.
Ayda bir ağaç başına 30 mL de nitrik asit verilir. Nitrik asit sulama sistemlerindeki tıkanıklıkları açtığı gibi 100 gramı ile 12 g nitrat azotu da sağlar ve değinim yüzeylerinde toprakta pH’yı biraz düşürür. Azot ağaç gelişimi ve her yıl düzenli meyve verimi için, fosfor kök gelişimi, çiceklenme, meyve tutumu ve gelişimi için, potasyum ise sudan yararlanma, meyve iriliği, rengi, yağ oranı ve kalitesi ile ve hatta ağaçların hastalık ve zararlılara karşı dayanıklılıkları için çok gereklidir. Demir, çinko, mangan ve bor ise bitkinin enzim aktiviteleri, fizyolojik faaliyetleri, klorofil üretimi, meyvelerde şekil düzgünlüğü, verim ile kalitesi ve kök gelişimi için lazımdır. Demir noksanlığında genç yapraklarda kloroz görülür. Bu durumda fotosentez kapasitesi azalacağı için meyve verimi ile kalitesi de düşer. Çinko eksikliğinde ağaçlar bodur gelişim gösterir, yapraklar küçülüp rozetleşir ve meyveler küçük kalır. Mangan noksanlığında orta genç yapraklarda lekeler görülür ve enzim aktiviteleri bozulur. Bor eksikliğinde ise sürgünler kısa kalır, büyüme noktaları dumura uğrar, genç yapraklar sararır, çiçeklenme durur, meyve verimi ile kalitesi çok düşer ve şekilleri bozulur.
Toprakta organik madde, azot ve sulama suyu azlığı ile yüksek yaz sıcaklarında meyveler tam irileşemez, yağ verimi ile kalitesi düşer ve peryodisite (meyve var yılı, yok yılı) görülür. Bu da verim ve kaliteyi kötü etkileyeceğinden pazar değeri (kazanç) düşer. O yüzden bilhassa yüksek sıcaklarda sulamalara dikkat edilmeli, su toprakta en az 70 cm derinliğe inmelidir. Her yıl düzenli meyve alınması, yıllık sürgünlerin yeterli uzunluklarda sürmesi, meyvelerin iri, dolgun, yağ oranı ve kalitesi yüksek, lezzetli ve albenili olması için de organik gübreler her sonbaharda, azotlu gubreler ise damla sulamalarla Temmuz sonuna kadar partiler halinde yeterli ve diğerleri ile dengeli oranlarda sunulmalıdır. Sulama suları da etkili güz yağışları başlayıncaya kadar verilmelidir. Pülverizatör ile böcek ilaçlamalarında da 100 L suya 300 g Üre ile 150 g Combi mikro besin karıştırmak çok faydalıdır. Böcek ilaçları ve/veya yaprak gübreleri akşamüstü serin ve rüzgarsız havalarda, yayıcı-yapıştırıcılı olarak, 2 hafta ara ile 3 kez atılmalıdır.
Ayrıca hasadın hemen ardından pülverizatörle 100 L suda 2 kg Üre ve 200 g Combi mikro besin karışımı akşamüstü serin ve rüzgarsız bir havada yayıcı-yapıştırıcılı olarak tüm ağaca püskürtülmelidir.
Böyle verimdeki büyük ağaçlar değil de verim öncesi çağdaki küçük ağaçlara, toprağa uygulanan gübrelerin beşte biri uygulanır, yaprak gübresi dozları ise büyük ağaçların ki ile aynıdır. Bahçe damla sulamalı değil de kıraç veya salma sulamalı ise; ağaç başına izdüşüme Kasımda 30 kg yanmış ahır gübresi (veya 7 kg leonardit) ile birlikte 3 kg 6.16.6+(10 SO3)+20 OM+ME Organomineral kompoze verilip çapalanmalıdır.
Şubat sonunda izdüşüme 500 g üre, 250 g demir sülfat, 125 g çinko sülfat, 100 g mangan sülfat ve 100 g Etidot-67 bor karışımı serpilip çapalanmalıdır. Nisan sonunda ise bir yağış önünde yine izdüşüme 500 g AS-21 ve 500 g potasyum nitrat verilip hafifce capalanmalıdır. Yaprak gübrelemeleri ise yukarıda damla sulamalı yetiştiricilikte belirtildiği gibi yapılmalıdır. Kıraç koşullarda verim, kalite ve peryodisitenin önlenmesi/azaltılması için Haziran, Temmuz ve Ağustosta hiç olmaz birer kez su tankeri ile izdüşümlere açılan havuzcuklara su verilmelidir.
Sağlıklı-bereketli yıllar.
Ziraat varsa yaşam var.
Prof. Dr. Mehmet ZENGİN
